Varia Genealogica 1 (2017)

metryka publikacji ▀ PDF (fragmenty) ▀ spis treści ▀ od redakcji ▀ recenzje ▀ errata ▀ następny 2 (2018)►►

Z wielką przyjemnością oddajemy do Państwa rąk pierwsze drukowane wydawnictwo Stowarzyszenia Opolscy Genealodzy. Mamy nadzieję, że nasz debiut na tym polu zostanie przyjęty przez środowisko genealogów z zainteresowaniem i życzliwością.

Tytuł Varia Genealogica, czyli w wolnym tłumaczeniu: różności genealogiczne, w pełni oddaje charakter naszej publikacji. Czytelnicy znajdą tu teksty, których autorami są pracownicy naukowi uczelni i archiwów oraz pasjonaci zawodowo lub hobbystycznie zajmujący się historią rodziny. Różnorodność spojrzenia na genealogię widoczna jest także w tematyce artykułów.

Pierwszy rozdział to pokłosie wystąpień na konferencjach genealogicznych, które corocznie od 2014 r. organizuje nasze stowarzyszenie wraz z Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, Archiwum Państwowym w Opolu i Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Opolu.

Materiały pokonferencyjne otwiera historia powstania monografii wsi Krotoszyn pod Lwowem. Stanisław Czyżowicz, również członek naszego stowarzyszenia, doskonale opisał kolejne etapy tworzenia takich monografii. Wskazał ewentualnym naśladowcom, w jakich źródłach szukać informacji, jakich problemów można się spodziewać przy tworzeniu monografii miejscowości i jak ich uniknąć.

W świat genealogii cyfrowej wprowadzają nas archiwiści: Sławomir Marchel z Archiwum Państwowego w Opolu i Piotr Strembski z Archiwum Państwowego w Łodzi. Pierwszy z prelegentów podpowie, w jaki sposób stworzyć domowe archiwum cyfrowe. Drugi przedstawia stan cyfryzacji zasobów archiwów państwowych na przykładzie swojego archiwum. Uwadze czytelników polecam także opracowanie dra Henryka Niestroja, Zastępcy Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, w którym prezentuje zagadnienia związane z prawnymi aspektami udostępniania i rozpowszechniania materiałów archiwalnych. Z kolei przydatność pomocy archiwalnych przybliży dr Anna Laszuk – pracownik Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, współtwórczyni podstawowych baz danych: SEZAM, IZA, PRADZIAD, ELA. Świat archiwów widziany oczyma genealoga prezentuje również artykuł Joanny Jendrzejewskiej.

Podstawowym źródłem w genealogii są metrykalia, jednak na ich podstawie nie jesteśmy w stanie odtworzyć wszystkich informacji dotyczących naszych przodków, a bywa i tak, że metryki nie są dostępne (uległy zniszczeniu, są w odległych archiwach). Warto wówczas sięgnąć do źródeł pozametrykalnych: kopert dowodowych, akt sądowych czy spuścizny cechów rzemieślniczych. O tym, jakiej wiedzy mogą nam dostarczyć tego rodzaju dokumenty, czytelnik przeczyta w artykułach Marcina Marynicza, Aleksandry Starczewskiej-Wojnar i dra Lecha Frączka. Bardzo nietypowe źródło wiedzy o przodkach odkryły członkinie Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo” – Dobrosława Gucia i Joanna Lubierska. Są to listy gończe publikowane w XIX-wiecznej prasie, dla genealoga o tyle cenne, że często zawierają rzadkie w innych źródłach opisy wyglądu osób poszukiwanych. Możemy zatem odtworzyć wizerunek, jeżeli nie własnego przodka, to przynajmniej ludzi danego stanu społecznego, do którego nasi przodkowie przynależeli. W tekście autorki przytaczają liczne fragmenty takich listów, dzięki czemu czytelnik może wczuć się w klimat tamtych lat.

Tajemnice kancelarii parafialnych poznamy dzięki opracowaniom Aleksandry Kacprzak i Doroty Lewandowskiej. Bogactwo akt takich jak: spisy parafian, raptularze, kartoteki mieszkańców, karty chorych i inne, może stać się doskonałym źródłem uzupełniającym prowadzone przez nas badania.

Jeżeli masz wśród swoich protoplastów szlachcica, to koniecznie zapoznaj się z artykułami Waldemara Fronczaka i Marcina Niewaldy. Jeśli przodkowie byli na tyle majętni, by pomagać innym warstwom społecznym, albo z takiej działalności korzystali, stosowne informacje możemy znaleźć, przeglądając różnego rodzaju spisy darczyńców, tak jak opisali to na konferencji i łamach niniejszego wydawnictwa Dobrosława Gucia i Jakub Wojtczak.

Genealogia korzysta z osiągnięć innych dyscyplin naukowych. W ostatnich latach coraz częściej wykorzystuje się genetykę. O tym, dlaczego warto wykonać badania DNA i czego w ten sposób możemy dowiedzieć się o swoich „pra”, traktuje artykuł Adama Ćwiklaka.

Często próbujemy odtworzyć wojenne losy pradziadków, bywa to bardzo trudne, zwłaszcza gdy dotyczy to wojen wcześniejszych niż w XX w. Warto więc przeczytać artykuł Macieja Adama Markowskiego, opisujący różnorodne źródła wiedzy związane z służbą w wojskach napoleońskich.

Na łamach Varia Genealogica znalazło się także miejsce na prezentację ciekawych projektów genealogicznych, w których uczestniczą członkowie towarzystw genealogicznych. I tak Maria Rągowska ze Śląskiego Towarzystwa Genealogicznego zwróciła szczególną uwagę na projekt digitalizacji i indeksacji dokumentów Państwowego Urzędu Repatriacyjnego. Natomiast Wojciech Jędraszewski z Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo” zaprezentował projekt dotyczący powstańców wielkopolskich. O równie ciekawej inicjatywie dotyczącej cmentarzy przeczytamy w artykule Jerzego Osypiuka. To bardzo pokrzepiający tekst, pokazujący jak wspólne działania różnych środowisk przyczyniają się do zachowania pamięci po poprzednich pokoleniach, uczą szacunku do różnorodności kulturowej w przeszłości i współczesności.

Różnorodność tematyczną niniejszej publikacji dopełnia rozdział drugi. Subiektywne spojrzenie na ruch genealogiczny w Polsce zaprezentował wspomniany już Adam Maciej Markowski. Jego trafne oceny i sugestie dotyczące rozwoju genealogii amatorskiej w Polsce nie pozwolą pozostać obojętnym wobec problemów tej dziedziny.

Istotą poszukiwań genealogicznych jest nie tylko odtworzenie związków koicji i filiacji, ale także zebranie wiedzy o codziennym życiu przodków, ich sukcesach i porażkach. Wielu z nas opisuje losy swoich antenatów, zakładając blogi genealogiczne, pisząc artykuły do czasopism historyczno-genealogicznych, czy po prostu spisując rodzinne kroniki. Takich opowieści nie brakuje i w tej publikacji. Jolanta Tacakiewicz-Lipińska, członkini Stowarzyszenia Opolscy Genealodzy, znana na Opolszczyźnie malarka, a w środowisku genealogów ceniona za ogrom wiedzy dotyczącej historii swojej rodziny, zaprasza nas do świata dzieciństwa swojej babci i mamy, świata dawnych Kresów Wschodnich, którego dzisiaj już nie ma.

Coraz częściej sposobem na prezentację zgromadzonej wiedzy o przodkach stają się zjazdy rodzinne. Jak może wyglądać taki zjazd, jak go zorganizować radzi w swoim artykule Wiesław Grzegorz Zakrzewski.

Przeglądając rodzinne archiwa, natkniemy się czasem na to jedno szczególne zdjęcie, wycinek z gazety, czy jak w przypadku Krystyny Żareckiej-Augustyn, plakat zapowiadający szkolne przedstawienie, które ożywi w nas wspomnienia dziecięcych lat i uzmysłowi nam, że przecież przeszłość to dziś, tylko cokolwiek dalej. Dla autorki tekstu odnaleziony plakat szkolnego przedstawienia Dziadów A. Mickiewicza – stał się pretekstem do zachęcenia dzisiejszych uczniów i dyrekcji szkoły do ponownego odegrania sztuki, a przy okazji zorganizowania spotkania aktorów, którzy 60 lat temu wcieli się w role bohaterów epopei narodowej.

…

W imieniu wszystkich organizatorów konferencji genealogicznych, pragnę podziękować prelegentom za przyjęcie zaproszeń do udziału w tym wydarzeniu, za dzielenie się swoją wiedzą ustnie i pisemnie, zwłaszcza, że robią to pro bono publico. Dziękuję także wszystkim tym, którzy poświęcili swój prywatny czas, aby to wydawnictwo mogło ujrzeć światło dzienne.

Wszystkim życzymy przyjemnej lektury.
W imieniu zespołu redakcyjnego,
Jolanta Ilnicka
prezes Stowarzyszenia Opolscy Genealodzy